Να φοβάσαι! (κι άλλο)

Στην ανάρτηση για τον Φόβο ως Δούρειο Ίππο της Εξουσίας, ένα σχόλιο της Eskarinaς μου έδωσε την ιδέα να γράψω άλλη μια ανάρτηση, κάτι σαν συνέχεια της πρώτης. Ο σχετικός διάλογος:

ESKARINA είπε...

Καλώς σε βρήκα.

Και αν μου επιτρέπεις μια συμπλήρωση : Πάνω από όλα να φοβάσαι τον εαυτό σου, ποτέ δεν ξέρεις για τι είναι ικανός...

Conko είπε...

Ω τι ευχάριστη έκπληξη!
Αγαπητή Μάγισσα, χαρά μας να σας έχουμε κοντά μας!
Λοιπόν, αυτό είναι το μόνο που δεν θέλω να φοβούνται, ούτε καν να το ξέρουν, μέχρι να μου φανεί χρήσιμο... λ.χ. όταν θα πρέπει να μετατραπούν από φοβισμένα και καλοκάγαθα ανθρωπάκια σε στίφη αλαλάζοντα που να μακελεύουν στο διάβα τους ότι περπατάει, πετάει και κολυμπάει χωρίς ίχνος φόβου και ενοχής.
Μετά ας τον φοβηθούν τον εαυτό τους, αν και κάτι θα βρούμε ώστε να φοβηθούν να αντιμετωπίσουν αυτόν τον φόβο...

Κι αυτό ίσως είναι η πεμπτουσία της σχέσης Φόβου και Εξουσίας. Ωστόσο ανέτρεξα στα έτοιμα… Το κείμενο που ακολουθεί είχα καταθέσει πριν κάμποσο καιρό στο forum των artinoi.gr περισσότερο σαν ερώτηση στον εαυτό μου. Το θέμα της κουβέντας ξεκίνησε από το αν η βία είναι έμφυτη και πως η θρησκεία την ή δεν την πυροδοτεί (περίπου).
Αναρωτιόμουν λοιπόν:

Η βία, η αρπαγή και ο φόνος ήταν εργαλεία επιβίωσης όταν κατεβήκαμε από τα δέντρα στην εχθρική σαβάνα. Με τις γενιές, εξελίξαμε άλλα χαρακτηριστικά που βοηθούσαν στην ομαδική ζωή (ως αποτελεσματικότερο μέσο επιβίωσης), όπως νοημοσύνη, λογική, αλτρουισμός, αγάπη, ανοχή, αίσθηση δικαίου στη κατανομή της λείας, η αξία της ζωής και της ακεραιότητας του διπλανού κ.ο.κ. Φυσικά η βία, η αρπαγή και τα "κατώτερα ένστικτα" παραμένουν κάπου καταχωνιασμένα στον εγκέφαλο και που και που σκάνε μύτη εν πλήρει μεγαλοπρεπεία, όταν τα "ανώτερα ένστικτα" παύουν να τους επιβάλλονται.
Τι είναι όμως εκείνο που κάνει αυτά τα "κατώτερα ένστικτα" να εκδηλωθούν; Αποπειρώμαι τρεις αιτίες:

1)Μια νευρολογική διαταραχή ή νόσος, λ.χ. ένας ψυχικά άρρωστος που τον προστάζει ο θεός να σκοτώνει με τις μπανέλες των σουτιέν τους όλες τις κοκκινομάλλες με πράσινα μάτια που φοράνε εμπριμέ φούστες.

2)Ενστικτώδης αντίδραση απέναντι σε μια απειλή κατά της ζωής μας και των ανθρώπων μας, λ.χ. ένας που απειλεί να σκοτώσει το παιδί μου και του μασάω το λαρύγγι χωρίς να το σκεφτώ δεύτερη φορά, ούτε και πρώτη μη σου πω.

3)Μια τεχνητή απορρύθμιση/αδρανοποίηση των "ανωτέρων ενστίκτων" κι εδώ είναι όλο το ψητό.

Ας φανταστούμε έναν καλοκάγαθο τσαγκαράκο της γειτονιάς που ζει όλη του τη ζωή με το "αγάπα τον πλησίον ως σεαυτόν", ένα σπασίκλα φοιτητή της Φιλοσοφικής με γυαλιά πατομπούκαλα, ένα δημόσιο υπαλληλάκο με μανσέτες που χάνει τον ύπνο του άμα δεν μπορέσει να σε εξυπηρετήσει και τη καλοσυνάτη θείτσα μου τη Φρόσω που ζει μόνο για τον Γιώργο Αυτιά, ανθρώπους που ζουν μια ηθική ζωή, γεμάτη αγάπη και προσφορά για τον αναξιοπαθούντα συνάνθρωπο, γεμάτοι γλυκύτητα και στοργικότητα.
Κι ας φανταστούμε όλους αυτούς να μετατρέπονται ξαφνικά κι απ' τη μια στιγμή στην άλλη σε ένα στίφος αλαλάζον που σφάζει ότι περπατάει, πετάει και κολυμπάει μην αφήνοντας λίθον επί λίθου στο διάβα του, χωρίς το παραμικρό ίχνος λογικού ή ηθικού φραγμού.
Τι θα μπορούσε να προκαλέσει ξαφνικά σε όλους αυτούς την άρση της λογικής, την απώλεια της κρίσης και της γνώσης του καλού και του κακού, την αναστολή του φόβου (ως ενστίκτου αυτοσυντήρησης);

Το «ξαφνικά» μάλλον δεν ισχύει.
Αργά και σταθερά τους ροκανίζεις λίγο-λίγο κι ανεπαίσθητα τη λογική τους, την κριτική τους σκέψη και την ηθική τους, πείθοντάς ότι άλλοτε ισχύουν και άλλοτε όχι, αλλά αφήνεις συγκεχυμένο το πότε και που ισχύουν και τα αφήνεις σε κάποιο υπέρ/παρά/μετά-φυσικό ον να αποφασίζει αντί αυτών και που το όν αυτό, όλως τυχαίως, εκπροσωπείς.
Φροντίζεις να ζουν με ένα μόνιμο υφέρποντα φόβο και κάτω από διάφορες απροσδιόριστες απειλές και με μια μόνιμη αποδόμηση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής τους, ώστε να μην εμπιστεύονται τον εαυτό τους, αλλά κάποιες "αυθεντίες", μεταξύ των οποίων, πάλι όλως τυχαίως, είσαι και συ.
Πιο απλά, ελέγχεις τους διακόπτες της λογικής, της κρίσης και της ηθικής τους. Και την κατάλληλη ώρα κατεβάζεις τους διακόπτες και τους παρουσιάζεις ένα ποντίκι για αρκούδα έτοιμη να τους κατασπαράξει. Σε εμπιστεύονται τόσα χρόνια, είσαι η "αυθεντία" τους, φυσικά και θα πιστέψουν ότι αρκούδα βλέπουν κι όχι ποντίκι, αφού τους το λες εσύ!

Οι πόλεμοι πάντα είχαν μία και μοναδική αιτία: Περισσότερο πλούτο και εξουσία για κάποιους λίγους, αλλά γίνονταν πάντα από κάποιους άλλους πολλούς κι αυτοί οι άλλοι οι πολλοί πρέπει να πηγαίνουν πρόθυμα για να μακελευτούν.
Η λογική και η ηθική λέει ότι δεν πάω να σκοτωθώ για να γίνει ο άλλος πιο χοντρός και να φοράει πιο πλουμιστά εσώρουχα, ότι δεν βελτιώνεται η ζωή μου άμα αιματοκυλιστεί και κατακαεί το σύμπαν, ότι δε θέλω να πάρω κεφάλια και να βυθίσω στη θλίψη τόσο κόσμο και τέλος πάντων μυαλό έχουμε, να δούμε αν και τι διαφορές έχουμε και να τις βάλουμε κάτω να τις λύσουμε με τον πιο συμφέροντα για όλους τρόπο, μα τι στο διάλο, και μυαλό έχουμε και αίσθηση περί δικαίου έχουμε και πολύ καλή διάθεση έχουμε!  
Αλλά με τέτοια μυαλά δε μπορείς ούτε καλούς και πιστούς υπηκόους που να μη γκρινιάζουν για καλύτερη ζωή και δικαιότερες κοινωνίες να έχεις, ούτε και στρατούς γι ‘ αρπαγές πλούτου, δόξας κι εξουσίας να φτιάνεις. Οπότε κάποιος πρέπει να κάνει κάτι γι αυτό και μαντέψτε ποιος είναι ο πρώτος και καλύτερος γι αυτή τη δουλειά! Αν πάψουν οι θρησκείες να εξυπηρετούν την κατάσταση, κάτι άλλο θα πρέπει να επινοηθεί στη θέση τους για να μπορούν τόσοι καλοί άνθρωποι να μεταμορφώνονται μαζικά σε μακελάρηδες.

Το διευκρινίζω για άλλη μια φορά: Ο καθένας έχει το δικαίωμα να πιστεύει ότι θέλει και να λατρεύει ότι θέλει επίσης, και πραγματικά χαίρομαι όταν η πίστη του του προσφέρει παρηγοριά κι ελπίδα κι ακόμα περισσότερο του πυροδοτεί τα (εξελικτικά δημιουργημένα) όμορφα συναισθήματα,  αλτρουισμό, αγάπη κλπ. Αρκεί να το αποφασίζει ως ενήλικος πολίτης, να το τελεί κατ' ιδίαν, να μην προσηλυτίζει παιδάκια και να μη βλάπτει τους άλλους. Εμένα μου υπέρ-αρκεί το δικαίωμα της κριτικής εφόσον προπαγανδίζει τη θρησκεία του δημόσια (και φυσικά της εφόδου εφόσον την επιβάλει με το ζόρι σ' όλη τη κοινωνία και το κράτος).
Αλλά η οργανωμένη θρησκεία που μπορεί να αναστέλλει τη λογική, τη κριτική σκέψη και την ηθική του πιο καλού ανθρώπου, που εμποδίζει την έρευνα και την επιστήμη που είναι ότι καλύτερο και πιο αξιόπιστο έχουμε για να καλυτερεύουμε της ζωής μας, που μας κατακλέβει ασύστολα με εκβιασμούς και μετά θάνατον τρομοκρατία, που δηλητηριάζει τις κοινωνίες μας με σκοταδισμό, δεισιδαιμονίες, μίσος και ανύπαρκτες διαχωριστικές γραμμές, που ευαγγελίζεται ένα πανάθλιο αξιακό σύστημα που χώνει ύπουλα στη νομοθεσία και που «νομιμοποιεί» την κάθε παραφύσιν απάνθρωπη συμπεριφορά, με βρίσκει μαχητικά απέναντί της.      

Και πάνω, λοιπόν, που ξέθαβα το κείμενο των ερασιτεχνικών μου προσεγγίσεων σαν βάση περαιτέρω ψαξίματος, ήρθε ο Ανορθόδοξος  που με την ανάρτησή του Υπακοή στην εξουσία: Το πείραμα του Milgram (με δύο βίδεα πρόσφατης επανάληψης του πειράματος) να με φωτίσει ιδιαίτερα… Μεγάλο και πολύπλοκο το θέμα οπότε έπεται και συνέχεια!